Co wiemy o stabilizatorze samolotu? Większość ludzi po prostu wzruszy ramionami. Ci, którzy kochali fizykę w szkole, mogą być w stanie powiedzieć kilka słów, ale oczywiście specjaliści najprawdopodobniej będą w stanie najpełniej odpowiedzieć na to pytanie. Tymczasem jest to bardzo ważna część, bez której lot jest właściwie niemożliwy.
Główne urządzenie samolotu
Jeśli zostaniesz poproszony o narysowanie kilku samolotów pasażerskich dla dorosłych, rysunki będą w przybliżeniu takie same i będą się różnić tylko szczegółami. Układ samolotu najprawdopodobniej będzie wyglądał tak: kokpit, skrzydła, kadłub, wnętrze i tzw. ogon. Ktoś narysuje iluminatory, a ktoś o nich zapomni, może pominie inne drobiazgi. Być może artyści nie będą nawet w stanie odpowiedzieć, do czego potrzebne są pewne szczegóły, po prostu o tym nie myślimy, chociaż samoloty widzimy dość często, zarówno na żywo, jak i na zdjęciach, w filmach i po prostu w telewizji. I to jest właściwie podstawowe urządzenie samolotu - reszta w porównaniu z tym to tylko drobiazgi. Kadłub i skrzydła faktycznie służą do unoszenia samolotu w powietrze, sterowanie odbywa się w kokpicie i w kabiniesą pasażerowie lub ładunek. A co z częścią ogonową, do czego służy? Nie dla piękna, prawda?
Ogon
Ci, którzy jeżdżą samochodem, bardzo dobrze wiedzą, jak zjechać na bok: wystarczy przekręcić kierownicą, po czym koła się poruszą. Ale samolot to zupełnie inna sprawa, ponieważ w powietrzu nie ma dróg, a do jego sterowania potrzebne są inne mechanizmy. W tym miejscu do gry wkracza czysta nauka: na latający samochód oddziałuje wiele różnych sił, a te, które są przydatne, są wzmacniane, podczas gdy reszta jest minimalizowana, co daje pewną równowagę.
Prawdopodobnie prawie każdy, kto widział samolot pasażerski w swoim życiu, zwracał uwagę na złożoną strukturę w jego części ogonowej - upierzenie. Co dziwne, to właśnie ta stosunkowo niewielka część steruje całą tą gigantyczną maszyną, zmuszając ją nie tylko do skręcania, ale także do nabierania lub opadania wysokości. Składa się z dwóch części: pionowej i poziomej, które z kolei również są podzielone na dwie części. Istnieją również dwa stery: jeden służy do ustawiania kierunku ruchu, a drugi - wysokości. Ponadto istnieje część, dzięki której osiągana jest stabilność wzdłużna samolotu.
Nawiasem mówiąc, stabilizator samolotu można umieścić nie tylko w jego tylnej części. Ale o tym później.
Stabilizator
Nowoczesny schemat samolotu dostarcza wielu szczegółów niezbędnych do utrzymania bezpiecznego stanu samolotu i jego pasażerów na wszystkich etapachlot. I być może głównym jest stabilizator umieszczony z tyłu konstrukcji. To tak naprawdę tylko pasek, więc to niesamowite, jak tak stosunkowo mały szczegół może w jakikolwiek sposób wpłynąć na ruch ogromnego samolotu pasażerskiego. Ale to naprawdę bardzo ważne – gdy ta część się zepsuje, lot może zakończyć się bardzo tragicznie. Na przykład, według oficjalnej wersji, to stabilizator samolotu spowodował niedawną katastrofę pasażerskiego Boeinga w Rostowie nad Donem. Według międzynarodowych ekspertów niedopasowanie w działaniach pilotów i błąd jednego z nich spowodował, że jedna z części ogona przesunęła się do pozycji charakterystycznej dla nurkowania. Załodze po prostu nie udało się zrobić nic, aby zapobiec kolizji. Na szczęście przemysł lotniczy nie stoi w miejscu, a każdy kolejny lot daje coraz mniej miejsca na czynnik ludzki.
Funkcje
Jak sama nazwa wskazuje, stabilizator samolotu służy do kontrolowania jego ruchu. Kompensując i tłumiąc niektóre szczyty i wibracje, sprawia, że lot jest płynniejszy i bezpieczniejszy. Ponieważ odchylenia występują zarówno w osi pionowej, jak i poziomej, stabilizator jest również sterowany dwukierunkowo – dlatego składa się z dwóch części. Mogą mieć bardzo różną konstrukcję, w zależności od typu i przeznaczenia samolotu, ale w każdym przypadku są obecne w każdym nowoczesnym samolocie.
Część pozioma
Odpowiada za balansowanie w pionie, zapobiegając co jakiś czas „kiwaniu” samochodu i składa się z dwóch głównych części. Pierwszym z nich jest powierzchnia stała, która w rzeczywistości jest stabilizatorem wysokości samolotu. Druga część jest przymocowana do tej części na zawiasie - kierownicy, która zapewnia kontrolę.
W normalnej konfiguracji aerodynamicznej stabilizator poziomy znajduje się w ogonie. Zdarzają się jednak konstrukcje, gdy jest przed skrzydłem lub w ogóle są dwa – z przodu iz tyłu. Istnieją również tak zwane schematy „bezogonowe” lub „latające skrzydło”, które w ogóle nie mają ogona poziomego.
Część pionowa
Ta część zapewnia samolotowi stabilność kierunkową w locie, zapobiegając chwianiu się na boki. Jest to również konstrukcja kompozytowa, która zapewnia stały statecznik pionowy samolotu, czyli kil, a także ster na zawiasie.
Ta część, podobnie jak skrzydło, w zależności od przeznaczenia i wymaganych właściwości, może mieć bardzo różny kształt. Różnorodność osiągnięto również dzięki różnicom we względnym położeniu wszystkich powierzchni i dodaniu dodatkowych części, takich jak widelec lub grzbiet brzuszny.
Kształt i mobilność
Prawdopodobnie obecnie najbardziej popularny w lotnictwie cywilnym jest ogon w kształcie litery T, w którym pozioma część znajduje się na końcu stępki. Jest jednak kilka innych.
Przez jakiś czas stosowano upierzenie w kształcie litery V, w którym obie części jednocześnie pełniły funkcje zarówno części poziomej, jak i pionowej. Złożone zarządzanie i stosunkowo niska wydajność uniemożliwiły szerokie zastosowanie tej opcji.
Dodatkowo jest rozstawiony pionowy ogon, w którym jego części mogą znajdować się po bokach kadłuba, a nawet na skrzydłach.
Jeśli chodzi o mobilność, zwykle powierzchnie stabilizujące są sztywno przymocowane do nadwozia. Niemniej jednak istnieją opcje, zwłaszcza jeśli chodzi o ogon poziomy.
Jeśli możesz zmienić kąt względem osi wzdłużnej na podłożu, ten typ stabilizatora nazywa się odwracalnym. Jeśli stabilizatorem samolotu można sterować również w powietrzu, będzie on mobilny. Jest to typowe dla ciężkich samolotów, które wymagają dodatkowego wyważenia. Wreszcie w maszynach naddźwiękowych zastosowano ruchomy stabilizator samolotu, który pełni również funkcję windy.
