Ludzie mieszkają w Górnym Ałtaju od niepamiętnych czasów. Wydawało się, że przyciągają ich te niesamowicie piękne miejsca z wyjątkową energią. Do tej pory miejscowi mieszkańcy mówią, że ziemia Ałtaju nie akceptuje każdej osoby. Przecież tutaj manifestują się najbardziej ukryte cechy charakteru, a w niektórych miejscach mocy podróżnik może nawet zobaczyć na własne oczy, jak w lustrze, odbicie własnych lęków i złudzeń. Nie każdemu udaje się zapomnieć o tym doświadczeniu, dlatego wiele tras turystycznych jest niedostępnych dla zwykłych ludzi. Nawet miejscowi nie zabiorą Cię za żadne pieniądze w niektóre miejsca, za którymi rozciąga się chwała złych ziem. W tej kategorii znajdują się liczne starożytne pochówki, które cieszą się dużym zainteresowaniem historyków i archeologów. Faktem jest, że wiele kurhanów i cmentarzysk zachowało się w bardzo dobrym stanie i może dać światu ogromną liczbę unikalnych eksponatów. Jednym z najbardziej tajemniczych cmentarzysk Ałtaju są kurhany Pazyryka. Naukowcy zainteresowali się nimi już w czasach sowieckich i do tej pory znaleziska wydobywane przez archeologów z ziemi są uważane za wyjątkowe i są badane przez różnych specjalistów. Dziś opowiemy szczegółowo o kopcach Pazyryk, ich lokalizacji i jak możnadostać się do tych niesamowitych zabytków kultury antycznej.
Krótka informacja o cmentarzyskach
Naukowcy i okoliczni mieszkańcy twierdzą, że kopce Pazyryk są miejscem pochówku starożytnych plemion okresu scytyjskiego. Historycy datują miejsca pochówku na około IV lub V wiek p.n.e. W tym okresie Górny Ałtaj był zamieszkany przez dużą liczbę plemion koczowniczych, których tradycje kulturowe wciąż pozostają tajemnicą dla specjalistów, pomimo obfitości wykopanych cmentarzysk.
Niestety nie wszystkie znaleziska z kopców Pazyryk przetrwały do naszych czasów. Ermitaż przechowuje dziś najcenniejsze eksponaty przywiezione z Syberii, ale wiele z nich zaginęło w wyniku niewłaściwego przechowywania podczas wykopalisk, któremu „pomogły” dzikie zwierzęta i okoliczni mieszkańcy. Cel i umiejętne wykonanie niektórych obiektów tak zaimponowało archeologom i historykom, że wprowadzili nawet tak szczególny termin, jak „kultura Pazyryk”, o której niewiele wiadomo.
Kopce Pazyryk to pięć kopców znajdujących się w pobliżu wsi Balyktuyul w Trakcie Pazyryk. Osada jest oddzielona od cmentarzysk o około cztery i pół kilometra, więc okoliczni mieszkańcy są często zmuszeni przechodzić obok starożytnych miejsc pochówku. Ta ścieżka nie sprawia im żadnej przyjemności, ponadto wiąże się z szeregiem anomalnych zjawisk, których opisowi poświęcimy jeden z rozdziałów artykułu. Na uwagę zasługuje fakt, że wokół wsi znajduje się wiele zabytkowych zabytków kultury,czas zamienił się w zabytki traktu. Oprócz kurhanów system nawadniania Aragola cieszy się dużym zainteresowaniem turystów i naukowców.
Uważamy, że nawet z tak krótkiego opisu można zrozumieć, że miejsce, o którym dzisiaj opowiemy, jest naprawdę niezwykłe i ma niesamowicie silną energię.
Cechy kopców
Zdjęcia kopców Pazyryka, które można znaleźć w Internecie, od razu pokazują, że te pochówki są niezwykle interesujące. Prawie wszystkie znajdują się parami na północy traktu. Wyjątkiem jest czwarte cmentarzysko, które wyróżnia się spośród wszystkich grup i znajduje się w dość dużej odległości od nich.
Co ciekawe, nazwa traktatu w tłumaczeniu z języka Tuvan oznacza „kurhan”, więc wyrażenie „kopce Pazyryka” jest tautologią.
Cztery lata temu cmentarze zostały przekazane pod jurysdykcję rezerwatu muzealnego. Park Przyrody Ak Cholupsha zajmuje rozległe terytoria, które obejmują osady i pomniki historyczne, z których wiele nie ma podobieństwa nigdzie indziej na świecie.
Przez długi czas rozwijano projekt budowy muzeum bezpośrednio w pobliżu kurhanów. Ale cały czas na drodze entuzjastów pojawiały się poważne przeszkody, dlatego postanowiono otworzyć muzeum w regionalnym centrum. Głównym powodem rezygnacji z pierwotnego projektu był brak wody na cmentarzyskach i duża odległość do dużych osad. Łatwo się domyślić, że pracownicy muzeum nie byliby w stanie zgodzić się na pracę i zamieszkanie tam, gdzie kiedyś znaleźli swoje miejsce spoczynku. Kultura Pazyryk.
Badania cmentarzysk
Wykopaliska kopców Pazyryka rozpoczęły się w dwudziestym dziewiątym roku ubiegłego wieku. Dosłownie po pierwszych dniach pracy pochówki zaczęto nazywać „królewskimi”, bo liczba znalezionych obiektów po prostu zdumiewała archeologów. Mimo że miejscowa ludność kategorycznie sprzeciwiała się wykopaliskom i uważała je za świętokradztwo, badania trwały dwadzieścia lat.
W trakcie pracy wydobyto na światło dzienne przedmioty gospodarstwa domowego, biżuterię, pojazdy, zmumifikowane ciała koni i ludzi. Warto zauważyć, że mumie były w tak dobrym stanie, że rytualne rysunki zastosowane za ich życia doskonale prześwitywały. Naukowcom udało się naszkicować prawie wszystkie unikalne tatuaże. W kurhanach Pazyryk znaleziono przedmioty przywiezione z Persji, a także biżuterię wykonaną z małych muszelek, których nie można znaleźć na terenie Ałtaju.
Co ciekawe, przed rozpoczęciem prac naukowych splądrowano wszystkie pięć kopców, ale archeolodzy mieli szczęście. Warstwa wiecznej zmarzliny ukryła przed maruderami ogromną liczbę unikalnych przedmiotów, które po inwentaryzacji niemal natychmiast trafiły do Ermitażu.
Kopce Pazyryka znane są również z tego, że odnaleziono w nich pochówki końskie, które zachowały się w doskonałym stanie. Na niektórych z nich naukowcy znaleźli skórzane maski z rogami i elementami uprzęży. Niestety, wiele zmumifikowanych ciał zwierząt zostało zjedzonych przez dzikie zwierzęta po usunięciu ich z miejsca pochówku w stanie nienaruszonym.
Wyglądkopce
Na samym początku prac badawczych nad kopcami Pazyryk, naukowców uderzył fakt, jak dokładnie starożytne plemiona podchodziły do pochówku swoich krewnych.
Ponadto archeolodzy nie mogli nie zauważyć naprawdę gigantycznych rozmiarów cmentarzysk. Średnica wałów wykonanych z dużych kamieni waha się od dwudziestu do pięćdziesięciu metrów. Cmentarze wznoszą się średnio pięć metrów nad ziemią, są kopce i niżej - do dwóch metrów. Sam cmentarz schodzi siedem metrów pod ziemię, a komora grobowa w niektórych przypadkach osiąga pięćdziesiąt metrów kwadratowych. Trudno sobie nawet wyobrazić, jak w tych odległych czasach powstawały tak monumentalne budowle.
Nie wiadomo, czy unikatowe przedmioty z tych cmentarzysk przetrwałyby do naszych czasów, gdyby nie złodzieje. Po otwarciu kopca rozpoczęli procesy, które doprowadziły do powstania ogromnych warstw wiecznej zmarzliny. Dzięki temu naukowcom udało się nawet udowodnić, że ornamenty geometryczne w obiektach kopców Pazyryk są bardzo zbliżone do wzorów znalezionych na płaskowyżu Ukok. Niektórzy eksperci uważają, że wykonał je ten sam mistrz, mimo że kopce dzieli odległość stu pięćdziesięciu kilometrów.
Urządzenie grobu
Po wykopaliskach na wszystkich pięciu cmentarzach naukowcy doszli do wniosku, że przedstawiciele kultury Pazyryk przywiązywali szczególną wagę do budowy i aranżacji komory grobowej. Na głębokości co najmniej pięciu metrów wznosili chaty z bali z grubych bali. Czasamikomora grobowa miała nawet podwójne ściany i sufit pokryty mnóstwem suszonych roślin.
Wewnętrzna komora miała zwykle wysokość nie większą niż półtora metra, w której archeolodzy odkryli sarkofagi. Zostały wyrzeźbione z jednego kawałka drewna. Dokonano tego za pomocą małego toporka z brązu. Sarkofag był zwykle bogato zdobiony wizerunkami zwierząt, najczęściej kogutów i jeleni.
Mistyczne znaczenie roślin w pochówkach
Zazwyczaj budowniczowie umieszczają herbatę kurylską, modrzewiową i brzozową korę na dachu „domu” pogrzebowego. Naukowcy odkryli, że mają one święte znaczenie dla koczowniczych plemion Ałtaju. Na przykład brzoza symbolizowała wieczną czystość, ale modrzew był uważany za szczególne drzewo, które łączy dwa światy - jasny niebiański i ciemny podziemny. Dzięki korze tego drzewa zmarli mogli łatwo przejść do innego świata.
Tajemnica Piątego Kopca
Piąty Pazyryk, ostatni odkryty przez archeologów, uważany jest za jeden z najbardziej wyjątkowych. W jego komorze grobowej znaleziono dwie mumie. Pochowano mężczyznę i kobietę, przybliżony wiek zmarłego nie przekracza czterdziestu lat.
Ciała szlachetnych członków plemienia są bardzo dobrze zachowane, nie tylko dzięki wiecznej zmarzlinie, ale także dzięki starannemu przetwarzaniu po śmierci. Przypuszczalnie mężczyzna był za życia szlachetnym wojownikiem, a jego skóra jest prawie całkowicie pokryta tatuażami. Kobieta może być jego żoną lub konkubiną. Świadczy o tym bogata dekoracja sarkofagu oraz pozostałości ubrań uszytych z tkaniny bawełnianej i futra.
Metoda mumifikacji
Dzięki znalezionym ciałom naukowcy byli w stanie dowiedzieć się, jak szamani i starożytni lekarze mumifikowali ciała szlachty. Przede wszystkim zrobili mały otwór w czaszce zmarłego i specjalnymi narzędziami wyjęli z niego mózg. Zamiast tego w czaszce umieszczono suszone pachnące zioła.
Ciało zostało rozcięte, całkowicie pozbawione narządów wewnętrznych, ścięgien i mięśni. Po tych manipulacjach pustą przestrzeń wypełniono ziołami i zaszyto końskim włosiem.
Aby zapach gnijącego mięsa nie rozprzestrzeniał się wokół kopców, obok sarkofagów umieszczono duże naczynie wypełnione nasionami konopi. Wchłonęły wszystkie nieprzyjemne zapachy. W piątym taczce znaleziono to naczynie pokryte cienką jedwabną szmatką.
Najbardziej wyjątkowe znaleziska kurhanu
Cmentarz, odkryty jako ostatni, znany jest nie tylko z dwóch dobrze zachowanych mumii ludzkich, ale także z innych unikalnych znalezisk, które ujawniają kulturę koczowniczych plemion okresu scytyjskiego.
Za murami domu z bali archeolodzy odkryli miejsca pochówku kilku koni. Według niektórych raportów pierwotnie było ich czternaście. Co zaskakujące, oprócz dobrze zachowanych uprzęży naukowcy znaleźli uprząż, skórzane maski, włóki i rydwan w stanie nienaruszonym. Niektóre tusze koni zostały zaklasyfikowane jako krótka rasa mongolska.
Historycy byli bardzo zainteresowani dwoma dywanami, które były dobrze zachowane aż do odkrycia kopca. Pierwszy prawdopodobniewykonane przez rzemieślników Pazyryka. Okrywała ona ściany komory grobowej i była wykonana z białego filcu. Godne uwagi były jaskrawe aplikacje, na jednym z fragmentów postać z bajki, która łączy w sobie cechy człowieka i kilku zwierząt (niektóre z nich nie znaleziono w Górach Ałtaju), walczyła z Feniksem.
Kolejny dywan jest ułożony w stos i jest uważany za jeden z najstarszych i najcenniejszych eksponatów. Wykonany jest w formie tkanej na drutach i sprowadzony z Persji. Takich znalezisk nie dokonano jeszcze w Ałtaju.
Kultura Pazyryk
Co zaskakujące, naukowcy wciąż nie wiedzą, jak powstała ta kultura, skąd się wzięła i jak długo trwała. Niektórzy historycy uważają, że Pazyryks przybyli do Ałtaju z Azji Zachodniej i utrzymywali silne stosunki handlowe z różnymi plemionami.
Według niektórych źródeł istniały jako jeden lud nie dłużej niż pięćdziesiąt lat, a następnie całkowicie rozpłynęły się wśród miejscowych. Inni naukowcy twierdzą, że kultura Pazyryk przetrwała w Ałtaju przez ponad dwieście lat.
Gdzie są znaleziska z kurhanów Pazyryk (Ałtaj)?
Jeśli znajdziesz się w Ermitażu, koniecznie zajrzyj do działu kultury prymitywnej. To tutaj eksponowane są najcenniejsze okazy przywiezione z cmentarzysk.
Ponadto kilka pozycji znajduje się w muzeach historii lokalnej dwóch miast: Bijska i Górnoałtajskiego. Oczywiście nie ma tu zbyt bogatej ekspozycji, niemniej jednak eksponaty dadzą możliwość docenienia wyjątkowości cywilizacji, która popadła w zapomnienie.
Droga dotaczki
Ci, którzy planują udać się latem przyszłego roku na inspekcję cmentarzyska, najlepiej rozpocząć podróż z Bijska. Stąd musisz iść wzdłuż traktu Chuisky, odległość wynosi nieco ponad pięćset kilometrów.
W wiosce Aktash podróżni powinni skręcić w lewo do Ulagan. Dalej droga prowadzi do Balyktuyul, a stamtąd do kopców Pazyryk jest już nie więcej niż pięćdziesiąt kilometrów. Turyści mogą poruszać się po znakach.
Anomalie kopców
Oczywiście dużo ludzi tu przyjeżdża, ale nie zapominaj, że miejscowi zawsze ostrzegają przed anomalią kopców. Często przed nimi zatrzymują się samochody, a konie odmawiają pójścia dalej, odmierzając czas, czasem przez kilka godzin. W takich momentach nie da się wprawić w ruch zwierzęcia lub samochodu. Po chwili wszystko mija, a podróżnicy kontynuują swoją podróż, jakby nic się nie stało.
Często miejscowi widzą wysoką i smutną kobietę w bogatych szatach wędrującą po kopcach, rozpaczając nad ich zniszczeniem. A czasem na oczach naocznych świadków pojawia się rudowłosa piękność, wyłaniająca się wprost z cmentarzyska. Z łatwością przelatuje nad grobami i znika w błysku jasnego światła.
Kto wie, czym są te duchy. Być może to ich ciała zostały tu kiedyś pochowane, a współcześni historycy i archeolodzy wciąż próbują odkryć ich sekrety.
