Na prawym, wysokim brzegu czeskiej stolicy Zamek Praski wznosi się nad Wełtawą. Niegdyś było to obronne miasto-twierdza, zamek pierwszych książąt, a potem królów. Tu narodziła się Praga, która od X wieku stała się stolicą państwa czeskiego. Duszą Zamku Praskiego jest Katedra św. Wita. Iglica tej wspaniałej świątyni wznosi się jak strażnik nad historycznymi dzielnicami miasta, dachami krytymi dachówką, nabrzeżami i mostami. Kompleks uważany jest za jedną z najpiękniejszych katedr w Europie, za najważniejszy ośrodek religijny w kraju, obiekt miłości i dumy mieszkańców.
Opis ogólny
Katedra św. Wita ma bardzo długą historię budowy. Świątynia nie nabrała od razu nowoczesnej formy, zajęło jej sześć wieków – od 1344 do 1929 roku. Budynek był projektem architektury gotyckiej, ale na przestrzeni wieków odciśnięte zostały jego dekoracje i ogólna konfiguracjaepoki średniowiecza, renesansu, baroku. W różnych częściach budynku można dostrzec także elementy neogotyku, klasycyzmu, a nawet nowoczesności. Ale ogólny styl architektoniczny jest scharakteryzowany jako gotycki i neogotycki.
Teraz w katedrze św. Wita (adres: Praga 1-Hradcany, III. nádvoří 48/2, 119 01) jest przewodniczącym Arcybiskupa Pragi. Od X wieku budowla była rezydencją biskupów diecezji praskiej, a od 1344 roku została podniesiona do rangi archidiecezji. Z tej okazji rozpoczęto budowę trójnawowej katedry gotyckiej z trzema wieżami. Mimo wielowiekowych starań, budowę ze wszystkimi zmianami i uzupełnieniami ukończono dopiero w 1929 roku, kiedy to zakończono prace nad nawą zachodnią, dwiema wieżami elewacji środkowej oraz wieloma elementami dekoracyjnymi: rzeźbami i ażurową dekoracją rozet z piaskowca, bejcowaną -szklane okna i inne detale.
Niektóre części katedry to wybitne dzieła sztuki z różnych wieków, w tym z okresu prac końcowych. Na przykład mozaika Sądu Ostatecznego, kaplica św. Wacława, galeria portretów na triforium, witraż Alfonsa Muchy i inne.
Fundacja i pierwszy budynek
Za początek historii katedry św. Wita należy uznać rok 929. W tym samym roku książę Wacław ufundował pierwszy kościół na miejscu przyszłego kościoła. Stał się trzecim kościołem chrześcijańskim w mieście. Kościół został wzniesiony na wzniesieniu akropolu w warownej wsi Praga i jest poświęcony św. Ptitsełow. Ten pierwszy kościół był rotundą, najwyraźniej z tylko jedną absydą.
Po śmierci Wacława jego szczątki zostały przeniesione do kościoła św. Vitus pod koniec budowy, a właściwie książę, został w nim pierwszym pochowanym świętym. W 973 r. świątynia otrzymała status głównego kościoła księstwa nowo utworzonego biskupstwa praskiego. Po wyprawie (1038) Brzetysława I do polskiego miasta Gniezna książę przywiózł do rotundy cząstki relikwii Jana Chrzciciela, które tworzyły trio świętych, którzy zostali konsekrowani i od tego czasu przebywają w kościele.
Pierwotna rotunda, uzupełniona apsydą południową i północną, została rozebrana z powodu niezadowalających rozmiarów i zastąpiona po 1061 roku bazyliką. Jednak pod kaplicą św. Wacława zachowały się niewielkie fragmenty, wskazujące na pierwotne położenie grobowca fundatora kościoła.
Budowa Bazyliki
Syn Brzetysława I i jego następca, książę Spytignev II, zamiast małej rotundy zbudował znacznie bardziej reprezentacyjną romańską bazylikę św. Wita, Vojtecha i Maryi Panny. Według kronikarza Kosmy budowę rozpoczęto w święto św. Wacława. Od 1060 r. na miejscu rotundy, która stała się nową dominantą Zamku Praskiego, wzniesiono trójnawową bazylikę z dwiema wieżami. W rzeczywistości była to ogromna nadbudowa nad świętymi grobami.
Wkrótce po rozpoczęciu budowy zmarł książę Spytignev II, a budowę kontynuował jego syn Vratislav II, który został pierwszym czeskim królem. Sam zaprojektował projekt i lokalizację budynku. Budowa została zakończona w 1096 roku. W ujęciu poziomym bazylika była krzyżem o długości 70 metrów i szerokości 35 metrów. Budynek miał dwie wieże, jego grube mury i kolumny dzieliły ciemną przestrzeń na trzy nawy z parą chórów po wschodniej i zachodniej stronie oraz poprzeczną nawę na zachodnim krańcu. Rzut bazyliki doskonale widać w podziemiach południowej części dzisiejszej katedry, gdzie zachowały się bogato zdobione kolumny krypty zachodniej i wschodniej, fragmenty muru, bruk i filary podpierające.
Rozpocznij budowę katedry
30 kwietnia 1344 Praga została przekazana arcybiskupstwu, a sześć dni później buława papieska została przekazana arcybiskupowi Pragi Arnostowi Pardubicom, wraz z prawem do koronowania królów czeskich. A sześć miesięcy później, 21 listopada, dziesiąty czeski król Jan Luksemburczyk na cześć tego wydarzenia położył kamień węgielny pod nową katedrę – św. Wita.
55-letni Matthias z Arras został głównym architektem. Budowę rozpoczęto od strony wschodniej, gdzie znajduje się ołtarz, aby jak najszybciej mógł odprawiać mszę. Matthias zaprojektował budynek według kanonów gotyku francuskiego. Udało mu się zbudować chór w kształcie podkowy z ośmioma kaplicami, sklepieniami, wschodnią częścią długiego chóru z jedną kaplicą po stronie północnej i dwiema po stronie południowej, arkadami i emporami. Budowę rozpoczęto od południowej strony budynku, w tym muru wokół obwodu kaplicy św. Krzyża, która początkowo znajdowała się oddzielnie od konstrukcji katedry. Wszystko zostało stworzone prosto i ascetycznie.
BW 1352 roku zmarł Matthias, a od 1356 roku budową kierował Peter Parler ze Szwabii. Pochodził ze znanej niemieckiej rodziny budowniczych i przyjechał do Pragi w wieku 23 lat. W katedrze św. Wita Parler zastosował niezwykłe sklepienie siatkowe, wsparte na żebrach, które połączyły się w piękne geometryczne kształty i stały się samodzielną ozdobą sufitu.
Kaplica Św. Wacława
Z całej korony kaplic najważniejsza w katedrze jest kaplica św. Wacława. Jest to osobne sanktuarium zbudowane nad miejscem pochówku fundatora kościoła, kanonizowanego. Kaplica została od razu zaplanowana jako składnica królewskich klejnotów i jeden z punktów ceremonii koronacji. Niewielki, prawie sześcienny budynek, wbudowany w ściany kościoła, zaprojektowano jeszcze przed Parlerem. Architekt stworzył w sanktuarium nieznane wcześniej architektom sklepienie, którego przeplatanie się krawędzi przypominało zarysy gwiazd. Konstrukcje oporowe przesunęły się z rogów pomieszczenia na trzecią ścianę, co było niezwykłe w porównaniu z tradycyjnymi sklepieniami. Oprócz kaplicy Parler wybudował w 1368 r. południową sień, a na jej posadzce urządzono tajną komnatę, w której przechowywano koronę i czeskie klejnoty królewskie. Kaplica św. Wacława została konsekrowana w 1367 i udekorowana w 1373.
Dalsza budowa
Podczas budowy katedry Parler pracował także przy moście Karola i kilku kościołach w stolicy. W 1385 roku ukończono chór. Po śmierci Karola IV (1378) Parler kontynuował pracę. Kiedy zmarł (1399),zamontowana przez niego wieża pozostała niedokończona, ukończono jedynie chór i część transeptu katedry. Dzieło architekta kontynuowali jego synowie - Venzel i Jan, których z kolei zastąpił mistrz Petrilk. Dokończyli wieżę główną, podnosząc ją do wysokości 55 metrów, oraz południową część kościoła. Ale dwadzieścia lat po śmierci wielkiego króla zainteresowanie zwolenników budową osłabło, a katedra pozostała niedokończona przez kolejne pięćset lat.
Za panowania cara Władysława II Jagiellończyka (1471–1490) wybudowano późnogotycką kaplicę królewską autorstwa architekta Benedykta Reitha, a katedrę połączono ze Starym Pałacem Królewskim. Po wielkim pożarze w 1541 r. wiele budynków zostało zniszczonych, a część katedry uszkodzona. Podczas kolejnego remontu 1556-1561. niedokończona katedra nabrała elementów renesansu, a od 1770 roku pojawiła się barokowa kopuła dzwonnicy.
Ukończenie budowy
Pod wpływem romantyzmu iw związku z rozwojem gospodarczym Republiki Czeskiej postanowiono wznowić budowę. Projekt odbudowy katedry z 1844 r. przedstawili architekci Vortslav Pesina i Josef Kranner, który kierował pracami do 1866 r. Jego następcą został do 1873 roku Josef Motzker. Odrestaurowano wnętrze, rozebrano elementy barokowe, a elewację zachodnią zbudowano w stylu późnogotyckim. Udało się osiągnąć harmonijną całość kompozycyjną całego budynku. Ostatnim architektem był Camille Hilbert, który pracował do zakończenia prac w 1929 roku.
Wnętrze katedralne
Wewnątrz ściany nawy głównej są podzielone w pionie przez triforia (galeriawąskie otwory). Na filarach chóru znajduje się 21 popiersi biskupów, monarchów, królowych i mistrzów Petera Parlera. Za ołtarzem głównym znajdują się groby pierwszych biskupów czeskich oraz pomnik kardynała Schwarzenberga autorstwa Myslbeka.
W galerii południowej znajduje się monumentalny srebrny nagrobek z 1736 r. wzniesiony św. Janowi Nepomuceńskiemu według projektu E. Fischera. Po obu stronach wysokiego chóru znajdują się dwie duże barokowe posągi przedstawiające zniszczenie świątyni w 1619 roku i ucieczkę Zimowego Króla (1620). Pośrodku nawy znajduje się renesansowe mauzoleum Maksymiliana II i Ferdynanda I z żoną Anną, wykonane przez Aleksandra Collina w 1589 roku. Po bokach mauzoleum przedstawione są osoby, które są pod nim pochowane.
Zniszczone przez pruskie bombardowanie (1757) renesansowe organy w katedrze św. Wita zostały zastąpione instrumentem barokowym.
Skarbiec i Mauzoleum
Oprócz tego, że jest ośrodkiem kultu religijnego, kościół służy jako skarbiec czeskich klejnotów koronnych i królewski grobowiec.
Jedną z wielu atrakcji katedry św. Wita w Pradze są insygnia koronacyjne. Tu niegdyś koronowali, wynosząc na tron, królowie czescy. W świątyni znajdują się regalia królewskie, których oryginały wystawiane są co pięć lat na cześć inauguracji Prezydenta Republiki Czeskiej. Wyjątkiem był rok 2016, kiedy miasto obchodziło 700. urodziny wielkiego czeskiego króla Karola IV. Są to drogocenne symbole władzy królewskiej: korona i miecz św. Wacława, berło i kula królewska, krzyż koronacyjny. Wszystkie teprzedmioty wykonane są ze złota z obfitymi perłami i dużymi kamieniami szlachetnymi.
W katedrze św. Wita przyszli władcy zostali ochrzczeni, pobrani, ukoronowani, a ich szczątki pochowano tutaj. Sarkofagi niektórych książąt i monarchów znajdują się w pomieszczeniach kościelnych, ale większość władców wieczny odpoczynek znalazła w lochach świątyni, gdzie znajduje się królewski grobowiec z grobowcami. W sumie znajdują się tam szczątki pięciu czeskich książąt, w tym założyciela kościoła św. Wita, a także 22 królów i królowych. Świątynia stała się ostatnim ziemskim schronieniem dla wielu duchownych.
Wygląd
Teraz całkowita szerokość katedry sięga 60 m, a długość wzdłuż nawy głównej wynosi 124 m. Pierwsze piętro zajmuje kaplica Hazmburska, nad którą znajduje się dzwonnica i wieża zegarowa. Do wysokości 55 m czworościenna konstrukcja wykonana jest na wzór gotycki. Górna ośmioboczna część z galeriami odzwierciedla późnorenesansową architekturę z barokowymi kopułami. Tu, w pobliżu wieży, znajduje się wejście południowe: Złota Brama kaplicy św. Wacława ze słynną mozaiką „Sąd Ostateczny”.
Formy bogatego systemu podpór i korony kaplic po północnej stronie katedry św. Wita są doskonałym przykładem francuskiego gotyku. Spiralne schody w narożach obu naw poprzecznych pochodzą z okresu późnego gotyku.
Wzniesiono zachodnią część nawy i fasadę z dwiema wieżamiw latach 1873-1929. Ta część kościoła jest w pełni zgodna z kierunkiem neogotyckim. W pracach nad katedrą św. Wita w jej zachodniej części brało udział wielu znanych czeskich rzeźbiarzy i artystów: Frantisek Hergesel, Max Shvabinsky, Alfons Mucha, Jan Kastner, Josef Kalvoda, Karel Svolinsky, Vojtech Suharda, Antonin Zapototsky i inne.
Dzwonki
W dzwonnicy nad kaplicą Hasemburk na dwóch piętrach znajduje się siedem dzwonów. Mówią, że ich dzwonienie jest głosem Pragi. Z katedry św. Wita w każdą niedzielę przed poranną mszą św. i w południe w całym mieście słychać dzwonki.
Największym w całych Czechach, nie tylko w stolicy, jest dzwon Zikmund, nazwany na cześć patrona kraju. Ten olbrzym o mniejszej średnicy 256 cm i całkowitej wysokości 241 cm osiąga wagę 13,5 tony. Aby wymachiwać takim kolosem, potrzebne są wysiłki czterech dzwonników i jeszcze kilku asystentów. „Zikmund” brzmi tylko w ważne święta i specjalne okazje (pogrzeb prezydenta, przyjazd Papieża i inne). Dzwon został odlany w 1549 r. przez mistrza Tomasza Jarosza na polecenie króla Ferdynanda I.
Reszta dzwonów jest na piętrze wyżej.
Dzwon Wacława z 1542 roku został odlany przez mistrzów Ondreza i Matyasa z Pragi. Wzrost - 142 cm, waga - 4500 kg.
Dzwon Jana Chrzciciela 1546 od mistrza ludwisarza Stanisława. Wzrost - 128 cm, waga - 3500 kg.
Dzwon „Józef”dzieło Martina Nilgera. Wysokość - 62 cm.
Trzy nowe dzwony z 2012 roku z warsztatu Ditrychova z Brodki zastąpiły stare dzwony o tych samych nazwach, które zostały usunięte w latach wojny od 1916 roku:
- "Dominik" - dzwon wzywający na mszę, wysokość 93 cm
- Dzwonek "Maria" lub "Marie".
- "Jezus" to najmniejszy dzwonek o wysokości 33 cm.
Legendy o dzwonach
Istnieje wiele legend o dzwonach katedry św. Wita.
Kiedy umierał wielki czeski Cezar Karol IV (1378), dzwon na wieży katedry sam zaczął dzwonić. Stopniowo dołączyły do niego wszystkie dzwony Republiki Czeskiej. Słysząc dzwonek, umierający król wykrzyknął: „Moje dzieci, to jest Pan Bóg wzywający mnie, niech będzie z wami na zawsze!”
Kaplica Hazemburska po pożarze w 1541 roku przez długi czas nie była używana zgodnie ze swoim przeznaczeniem i służyła jako spiżarnia dla dzwonników. Jakoś zasnął tam podchmielony dzwonek, ale o północy obudził go duch, który wypędził pijaka z kościoła. Rano tego dzwonnika widziano siwowłosego.
Nowo odlany dzwon Zikmunda został wciągnięty do zamku przez 16 par koni przykutych do specjalnie do tego celu wykonanego wozu. Ale jak zaciągnąć go do dzwonnicy, nikt nie wiedział, w dodatku żadna lina nie wytrzyma takiego ciężaru. Więc dzwon stał przez długi czas. Ferdynand I (1503-1564) rządził wtedy krajem. Jego najstarsza córka Anna (1528-1590) zaproponowała zbudowanie dziwnej maszyny, za pomocą której „Zikmund” został wzniesiony na dzwonnicę wieży. Trwałysznur został utkany z warkoczy praskich dziewcząt, w tym samej księżniczki. Kiedy naukowcy chcieli zbadać mechanizm, Anna kazała im rozproszyć i rozbić urządzenie.
W czasie reform chrześcijańskich za panowania Fryderyka Falka (1596-1632) katedra była do dyspozycji kalwinistów. Ich przedstawiciele chcieli bić dzwonami św. Wita w Wielki Piątek, co jest nie do przyjęcia dla katolików. Dzwony były jednak tak ciężkie, że nie dało się nimi potrząsnąć. Administrator katedry rozgniewał się i zamknął wieżę, aby nikt nie mógł dzwonić nawet w Wielką Sobotę, ale dzwony biły same o wyznaczonej godzinie (od czasów późnego średniowiecza do reformy XX wieku katolickie Wigilia Wielkanocna odbyła się w sobotnie popołudnie).
Dzwony św. Po bitwie pod Białą Górą ich dzwonienie brzmiało tak smutno, że, jak mówią, zmarli czescy święci obudzili się w kryptach katedry.
Uważa się, że nikt nie może usunąć dzwonów z wieży. Każdy, kto spróbuje, umrze, a dzwonki załadowane do wozu staną się tak ciężkie, że wóz się nie ruszy. Ale miejscowi są pewni, że nawet gdyby to było możliwe, dzwony same wrócą na swoje miejsce.
Ostatnia z legend należy do naszego tysiąclecia. Istnieje legenda: jeśli pęknie dzwon, miasto, w którym się znajduje, jest w niebezpieczeństwie. W Pradze i większości Czech w 2002 roku doszło do największej powodzi. Dwa miesiące przed nieszczęściem złamał język"Zikmund" - dzwon, któremu nadano imię patrona całego Królestwa Czech.
Godziny otwarcia i transport
Zamek Praski to strefa dla pieszych. Jak dojechać do katedry św. Wita? Można to zrobić na dwa sposoby:
- Tramwaj 22 zabierze Cię na przystanek Pražský Hrad, skąd będzie 300 metrów do bram Zamku Praskiego;
- ze stacji metra Malostranská należy wspiąć się 400 metrów po schodach starego zamku.
Do katedry można dotrzeć codziennie od dziewiątej rano do piątej wieczorem. Tylko w niedziele świątynia otwiera się od południa. Wieża południowa jest otwarta od dziesiątej rano do szóstej wieczorem.
