Hagia Sophia, przez wielu nazywana szczytem architektury bizantyjskiej, przez wiele stuleci wyznaczała kierunek rozwoju architektury w wielu państwach Europy Wschodniej i Zachodniej, a także na Bliskim Wschodzie. W religii chrześcijańskiej być może można ją nazwać jedną z najbardziej monumentalnych budowli.
Wiele cerkwi prawosławnych zostało zbudowanych w Konstantynopolu na cześć Mądrości Bożej, ale Hagia Sophia jest największą i najbardziej znaną z nich.
Historia wymienia dwa nazwiska autorów tego dzieła sztuki: Izydor z Miletu i Anfimy z Trall. To Azjaci, z którymi pracowało prawie dziesięć tysięcy pracowników.
W 324 Konstantyn Wielki założył na jego cześć Konstantynopol, który stał się nową stolicą jego imperium. A dwa lata później wydał rozkaz budowy kościoła Hagia Sophia, który w Konstantynopolu stał się pierwszym zabytkiem architektury bizantyjskiej. Oczywiście przede wszystkim musiał uosabiać wielkość cesarza, więc złoto, marmur, srebro sprowadzano tu zewsząd,kość słoniowa, kamienie szlachetne. Wszystko, co mogło być przydatne dla nowej katedry, zostało wyjęte z okolicznych starożytnych świątyń.
Św.
materiały na pasy: wapno z wody jęczmiennej, cement z dodatkiem oleju. Jednak jego luksus polegał na używaniu kamieni szlachetnych – topazów, szafirów, rubinów. Nawet posadzki wykonano z jaspisu i porfiru. Kronikarze tamtych czasów nazywali świątynię „najwspanialszym widokiem, wznoszącym się ku niebu, pełnym słońca, jakby światło promieniowało od wewnątrz”.
Najbardziej majestatyczna w Hagia Sophia jest kopuła o średnicy 32 metrów. Po raz pierwszy podczas budowy kopuła została wykonana ze sklepieniami trójkątnymi: podtrzymywana jest przez cztery filary, sama zaś składa się z czterdziestu łuków z oknami. Wpadające w nie promienie słoneczne tworzą iluzję, że kopuła unosi się w powietrzu.
Na początku XIII wieku kościół Hagia Sophia bardzo ucierpiał z powodu krzyżowców: część jego bogactwa wywieziono do Europy. Nic nie wiadomo o losie złotego ołtarza, który został usunięty z sanktuarium.
W XV wieku, po zdobyciu miasta przez Turków, katedra, na polecenie Mahmeda Fatiha, została przekształcona w meczet. A ponieważ zgodnie z prawem muzułmańskim na freskach nie można przedstawiać zwierząt i ludzi, wszystkie jego ściany zostały barbarzyńsko posmarowane wapnem, zamiast krzyża zainstalowano półksiężyc i ukończono cztery minarety. Wewnątrz świątynia Hagia Sophia, zwana obecnie Hagia Sophia, została uzupełniona o grobowce i luksusowe łoże sułtana, a imię proroka wypisano na tarczach w kolorze złotym. Mahomet i pierwsi kalifowie.
Cudownie zachowana nad wejściem jest mozaika z postaciami Maryi z Dzieciątkiem,
Konstantyn i Justynian.
Hagia Sophia ma jedną atrakcję: wewnątrz znajduje się kolumna, która nazywa się poceniem. Według legendy wszystkie bolące miejsca u osoby są natychmiast wyleczone, jeśli są do niej przyczepione.
Poza tym świątynia ma tajemnicę: w jednej z jej nisz po prawej stronie nieustannie słychać hałas. Legenda mówi, że w kościele przed Turkami ukrywało się około tysiąca wiernych, a gdy najeźdźcy wpadli do środka, ksiądz odmówił modlitwę. Kiedy janczarowie podnieśli miecze nad księdzem, ściana niszy nagle się otworzyła i wciągnęła go do środka. Mówią, że hałas jest dźwiękiem modlitwy tego samego księdza, który czeka na czas, kiedy w końcu Hagia Sophia ponownie stanie się chrześcijanami, aby wyjść i kontynuować nabożeństwo.
