Jaskiniowe miasto Chufut-Kale niezmiennie przyciąga uwagę turystów. Dlaczego jest interesujący? Gdzie jest? Jakie legendy się z tym wiążą? Porozmawiamy o tym i wiele więcej w tym artykule.
Gdzie to jest?
Gdzie jest Chufut-Kale? Miasto jaskini znajduje się na Półwyspie Krymskim w regionie Bakczysaraju. Najbliższe miasto (Bachczysaraj) oddalone jest o około 2,5-3 km. Miasto-twierdza znajduje się na wysokim, stromym płaskowyżu górskim na skraju wewnętrznych Gór Krymskich, które otoczone są trzema głębokimi dolinami.
Chufut-Kale to miasto jaskiniowe, którego adresu nie można znaleźć na żadnej mapie. Lokalizacja w przewodnikach jest przybliżona: rejon Bachczysaraj, Półwysep Krymski.
Aby nie zbłądzić, idąc do jaskiniowego miasta Chufut-Kale, współrzędne dla nawigatorów GPS są następujące: N 44°44'27” E 33°55'28”.
Jak się tam dostać?
Jednym z pytań, które nasuwają się tym, którzy chcą odwiedzić jaskiniowe miasto Chufut-Kale, jest jak się tam dostać? Istnieją dwie możliwości: dojechać komunikacją miejską do przystanku końcowego „Staroselye” (Bachczysaraj), a następnie pieszo podążać za znakami do twierdzy lub udać się do Chufut-Kale ww ramach grupy wycieczkowej (ta opcja jest wybierana przez większość turystów wypoczywających w kurortach południowego wybrzeża Półwyspu Krymskiego).
Odmiany nazw jaskini
Miasto jaskiniowe zmieniało swoją nazwę więcej niż jeden raz w ciągu swojej długiej historii.
Według jednej wersji miasto brzmiało Fulla. Osada o tej nazwie jest wielokrotnie wspominana w kronikach z I-II wieku naszej ery, ale naukowcy nie byli w stanie dokładnie określić, gdzie się znajdowała.
Od XIII wieku źródła nazywają to miasto Kyrk-Or (istnieje też wariant Kyrk-Er), co dosłownie tłumaczy się jako „czterdzieści fortyfikacji”. Również za panowania chana krymskiego można spotkać się z nazwą Gevher-Kermen (tłumaczoną jako „twierdza klejnotów”), nazwę tę można wytłumaczyć tym, że ulema tatarska zdobiła wszystkie bramy, mury i bramy zamek z kamieniami szlachetnymi.
W połowie XVII wieku cytadela została przekazana Karaimom i otrzymała nową nazwę - Kale. W tłumaczeniu z krymskiego dialektu języka karaimskiego „jarmuż” („kala”) oznacza „mur z cegły, fortyfikacje, forteca”.
Po aneksji Półwyspu Krymskiego do Imperium Rosyjskiego osada Kale zostaje przekształcona w jaskiniowe miasto Chufut-Kale, co w tłumaczeniu z języka krymskotatarskiego oznacza „żydowską” lub „żydowską” fortecę (çufut - Żyd, Żyd; qale - twierdza). Tę nazwę fortecy nadali kupcy przybywający tu w różnych potrzebach, stopniowo nazwa Chufut-Kale staje się oficjalna, jest używana w pracach naukowychNaukowcy radzieccy oraz w literaturze autorów karaimskich od połowy XIX wieku do 1991 roku.
Od 1991 roku krymscy przywódcy Karaimów zmienili nazwę jaskiniowego miasta-twierdzy Chufut-Kale na Juft-Kale (przetłumaczone jako para lub podwójna forteca), ale ta zmiana nazwy była nieoficjalna.
Założenie historii
Istnieje kilka wersji dotyczących założenia miasta jaskiniowego. Według jednej z nich pierwsza osada została tu założona przez Sarmatów i Alanów w IV wieku naszej ery. Według drugiej wersji, do której skłania się większość naukowców, w 550 roku (za panowania cesarza bizantyjskiego Justyniana) założono trzy jaskiniowe miasta-fortece w celu ochrony podejść do Chersonese: Chufut-Kale, Mangul-Kale i Eski -Kermen. Jednak dane o tych wsiach nie zostały zawarte w traktacie "O budynkach", informacje o nich stały się dostępne w wyniku wykopalisk archeologicznych.
Nieprzeniknione klify i wysokie skały utworzone przez naturę zostały otoczone przez człowieka wysokimi murami i fortyfikacjami. Cytadela zamieniła się w niezawodne schronienie i doskonałą strukturę obronną.
Twierdza podczas Chanatu Krymskiego
W drugiej połowie XI wieku Kypczacy (lepiej znani jako Kumanowie) zdobyli dominację nad fortecą, zmieniając jej nazwę na Kyrk-Er.
W 1299 wojska emira Nogaia szturmowały tę fortyfikacjepo długim i upartym oblężeniu plądrowali, wypędzając zamieszkujących cytadelę sarmackich ułanów. Tatarzy nazwali podbite miasto jaskiniowe Kyrk-Or.
W XIII-XIV wieku (za panowania Chana Jani-Beka) znajdował się tutaj jeden z garnizonów ulusu krymskiego, który oderwał się od Złotej Ordy.
Jaskiniowe miasto Chufut-Kale rozwinęło się aktywnie i szybko w XV wieku. Powodem tak szybkiego rozwoju cytadeli było to, że Kyrk-Or stał się pierwszą stolicą Chanatu Krymskiego. Khan Hadji-Girey założył tu swoją rezydencję po tym, jak pokonał władcę Kirk-Or Chanatu Eminek-beja. Hadji Girej stał się założycielem całej dynastii władców Krymu. Za jego panowania na terenie twierdzy wybudowano pałac chana, założono medresę i rozbudowano meczet wybudowany za Janibka. Przypuszcza się, że w pierwszych latach panowania Chana Haji Gireja wybudowano także mennicę, w której drukowano srebrne monety z napisem „Kyrk-Or” (szczątki tej budowli znaleziono na terenie twierdzy przez archeologów).
Historia twierdzy po pozbawieniu statusu stolicy
W połowie XVII wieku chan Mengli Giray zlecił budowę nowego pałacu na Słonych Bagnach i przeniósł tam rezydencję chana. Twierdza została przekazana Karaimom i przemianowana na Kale, a później otrzymała swoją ostateczną nazwę - Chufut-Kale. Karaimi powiększyli obszar Chufut-Kale prawie 2-krotnie dzięki systemowi obronnemu dobudowanemu od strony wschodniej, za którym powstała osada handlowo-rzemieślnicza.
Starożytna ściana wykonana z dużego kamieniabloczki prostokątne i mocowane zaprawą wapienną, stało się teraz środkową, dzielącą płaskowyż na część wschodnią i zachodnią, z których każda mogła posiadać samodzielną obronę. W ten sposób pojawiła się inna nazwa fortecy - Juft-Kale (parowa lub podwójna forteca). Przed murami cytadeli wykopano szeroki rów, nieprzejezdny dla taranów, i przerzucono przez niego kładki.
Historia od wstąpienia do Imperium Rosyjskiego
Podczas panowania siostrzenicy Piotra I Anny Ioannovny armia rosyjska zdobyła Bakczysaraj i zniszczyła Chufut-Kale. Po przyłączeniu Krymu do Imperium Rosyjskiego dekretem cesarzowej zniesiono ograniczenia w rezydencji Krymczaków i Karaimów, wielu opuściło mury cytadeli, pozostała tu tylko niewielka społeczność ormiańska i część Karaimów, którzy nie chcieli opuścić ustalonego życia.
Pod koniec XIX wieku wszyscy mieszkańcy opuścili Chufut-Kale, pozostała tu tylko rodzina dozorcy. Ostatni mieszkaniec cytadeli, słynny karaimski naukowiec, autor wielu prac naukowych A. S. Firkovich, opuścił jej mury w 1874 roku.
Wartość obronna twierdzy
Najważniejszą wartością Chufut-Kale jest defensywność. Oprócz wysokich, mocnych murów i szerokiej fosy podjęto tu kilka ważniejszych taktycznie decyzji. Droga do twierdzy przebiega obok klasztoru Wniebowzięcia NMP, w którym znajduje się źródło wody pitnej, wzdłuż belki Mariam-Dere, następnie wznosi się stromo – obok cmentarza – do południowej (małej) bramy. Bramy te zostały zbudowane jakopułapki: nie można ich zobaczyć, dopóki się do nich nie zbliżysz. Najprawdopodobniej była tu kiedyś brama, ponieważ dębowe wrota pozostały na murach w pobliżu bramy.
Ścieżka do jaskiniowego miasta Chufut-Kale biegła po stromym zboczu wąwozu w taki sposób, że wrogowie byli zmuszeni wspiąć się na cytadelę, zwracając się do niej prawą, najmniej chronioną stroną (w lewej ręce niesiono tarcze, w prawej broń). Podczas wspinaczki wrogowie zostali zaatakowani strzałami, którymi obsypywano ich z strzelnic specjalnie wyposażonych w mury przez obrońców twierdzy. Wybicie bramy taranem było prawie niemożliwe: przed nimi było strome zbocze, a łagodna ścieżka tuż przed bramą robiła ostry zakręt. Ale nawet jeśli wróg przeniknął przez bramę, czekała na niego kolejna pułapka: żołnierze szturmujący cytadelę musieli przedrzeć się wąskim korytarzem specjalnie wyrzeźbionym w skale. Na głowy zdobywców spadały kamienie, z drewnianego pokładu lała się wrząca woda, ułożona nad korytarzem, a łucznicy ukrywający się w jaskiniach strzelali bez pudła.
Od strony wschodniej miasto było chronione wysokim murem i przed nim szerokim przekopem, a mury południowe, północne i zachodnie nie potrzebowały ochrony, gdyż płaskowyż po tych stronach załamuje się stromo w dół, tylko doświadczeni wspinacze mogą się tu wspinać.
Architektura Chufut-Kale
Chufut-Kale to miasto jaskiniowe, którego zdjęcie niestety nie oddaje jego dawnej mocy. Do dziś zachowała się tylko część jaskiń i kilka zabudowań Karaimów, większość zabudowań to ruiny.
Strona południowadobrze zachował się kompleks najstarszych jaskiń, których głównym celem jest obrona lub walka. W starej części miasta większość jaskiń już się zawaliła, ale ocalały dwie oficyny. Są to duże sztuczne konstrukcje, które są połączone kamiennymi schodami wykutymi w skale. Przypuszczalnie jaskinie te służyły jako więzienie dla więźniów, których można było tu przetrzymywać latami (przypuszczenie opiera się na pozostałościach krat w oknach dolnej jaskini oraz zapiskach hrabiego Szeremietiewa, który spędził w Czufut- Więzienie Kale). W XVII wieku nad tymi jaskiniami zbudowano budynek mieszkalny.
Niedaleko jaskiń zachował się piękny przykład XV-wiecznej architektury - mauzoleum Janike Khanym, z nazwą której wiąże się wiele legend. Według jednej z nich Janike mieszkała w pałacu obok koszar dla 1000 żołnierzy, pod jej dowództwem żołnierze bohatersko bronili Chufut-Kale, ale Chanym zginął podczas oblężenia. Jej ojciec Tokhtamysh Khan polecił wznieść w miejscu jej śmierci ośmioboczne mauzoleum, ozdobione wysokim portalem i rzeźbionymi kolumnami. W głębi mauzoleum nadal znajduje się nagrobek słynnej grobowca cesarzowej.
Kanasy karaimskie, znajdujące się niedaleko mauzoleum, są również dobrze zachowane. Te prostokątne budynki, otoczone otwartymi tarasami z kolumnami i łukami, służyły do walnych zgromadzeń, odbywały się tu nabożeństwa i sądy administrowane przez duchownych starszych. Pod koniec XIX wieku w budynku małej kenassy przechowywano obszerną bibliotekę starożytnych rękopisów, zgromadzonych przez naukowca A. S. Firkovicha.
Wł. W wąskiej głównej ulicy miasta zachowały się koleiny, ich głębokość w niektórych miejscach sięga 0,5 metra, świadczą o wielowiekowym i aktywnym życiu, które tu kiedyś wrzało.
Ciekawie będzie również odwiedzić wiszący nad klifem dom ostatniego mieszkańca Chufut-Kale (A. S. Firkovich). Możesz wędrować po strukturach obronnych we wschodniej części twierdzy.
Jaskiniowe miasto Chufut-Kale: recenzje turystów
Turystom, którzy odwiedzili miasto-fortecę, gorąco polecamy udanie się tutaj w towarzystwie doświadczonego przewodnika, który opowie historię tego wyjątkowego miejsca, pokaże jaskiniowe miasto Chufut-Kale w całej okazałości. Na wysokości nieco ponad 550 metrów zachowały się przepiękne zabytki starożytności, patrząc na nie trudno uwierzyć, że kiedyś tu mieszkali ludzie. Często patrząc na te jaskinie, ludzie nie wierzą, że nie były one mieszkalne: tutaj wszystkie budynki „mieszkalne” znajdowały się nad ziemią, a jaskinie służyły celom gospodarczym lub domowym.
Co zobaczyć w pobliżu?
Wybierając się do Chufut-Kale - miasta jaskiniowego, którego zdjęcia będą przypominać Ci tę niesamowitą podróż przez wiele lat - w drodze powrotnej warto zatrzymać się przy Klasztorze Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, założonym w VIII wiek. Tutaj możesz czcić ikonę Matki Bożej Wniebowziętej, zamawiać nabożeństwa, modlić się lub składać notatki. Na terenie klasztoru znajduje się źródło pysznej wody pitnej.
Pamiętaj także, aby odwiedzić piękny Pałac Chana w Bakczysaraju, założony w XVI wieku. Ten piękny pałac wygląda jak ozdoba pięknej orientalnejbajka. W pałacu można zapoznać się z życiem chana, odwiedzić muzeum sztuki i wystawę broni, zrobić zdjęcia na tle śpiewanej przez Puszkina Fontanny Łez.
Chufut-Kale to jedno z niewielu zachowanych miast jaskiniowych na Krymie i najczęściej odwiedzane wśród nich. Jaskinie i mury twierdzy, kenasses, mauzoleum i wąskie uliczki miasta oddychają historią i starożytnością, sprawiając, że myślisz o znaczeniu i przemijaniu życia.
