Osada Zolotarevsky jest wyjątkowym zabytkiem w swoim rodzaju. To miejsce eksplorowane od ponad stu lat. Każda ekspedycja archeologiczna odkrywa nowe fakty historyczne i wartości kulturowe. Pomaga to współczesnym lepiej poznać swoje dziedzictwo kulturowe i historię przodków. Istnieje kilka nazw osady Zolotarevsky: „Rozdroża cywilizacji”, „Rosyjskie Pompeje”. Wszystko to świadczy o niesamowitej wartości tego stanowiska archeologicznego.
Lokalizacja osady
Osada Zolotarevskoye znajduje się w regionie Penza, niedaleko wsi Zolotarevka. Położenie pomnika charakteryzuje pagórkowaty teren. Ślady osadnictwa znaleziono w górnym biegu prawego dopływu Wołgi - rzeki Sury, wzdłuż wąwozu Kudeyarov, wzdłuż którego płynie strumień Medaevka.
Oprócz osady archeolodzy odkryli trzy osady. Jedna z nich znajduje się na wschód, po drugiej stronie wąwozu od osady. Drugi jest od południowego zachodu, trzeci od zachodu. Trzecia osada, podobnie jak pierwsza, jest oddzielona od osady Zolotorevsky strumieniem.
Osada znajduje się nawysoki na dwadzieścia metrów między wąwozami i otoczony rowami. Za zewnętrznym wałem znajdują się doły z łowcami, które są elementami obronnymi osady, które ciągną się od pierwszej do trzeciej osady. Osada zajmuje powierzchnię trzynastu hektarów. Stanowisko archeologiczne znajduje się w centrum terytorium na powierzchni dwóch i pół hektara. Rozpatrując osadę Zolotarevsky ze zdjęcia wykonanego z góry, wyraźnie widać, że osada jest fortecą (fortyfikacją) w formie trójkąta, od której z trzech stron znajdują się osady.
Historia badań
Pierwsza wzmianka o znalezisku pochodzi z 1882 roku. Odkrycie osady należy do historyka, miejscowego historyka i archeologa Fiodora Fiodorowicza Czekalina. Wtedy przypuszczał, że znalazł osadę z XVII wieku. Przez następne pół wieku do Zolotariewki nie wysłano żadnych wypraw archeologicznych. Jedynymi gośćmi osady byli okoliczni mieszkańcy, którzy poszukiwali kosztowności na terenie starożytnego miasta.
Dopiero od 1952 r. archeolog Michaił Romanowicz Polesskich nadal badał osadę Zolotarevsky w regionie Penza. Początkowo jego grupa prowadziła wyprawy rozpoznawcze. Wykopaliska rozpoczęły się dopiero siedem lat później. W pierwszym etapie badań archeolog zidentyfikował osadę jako osadę ludu Burtas, co odpowiada XIII w.
Jednak podczas wykopalisk odkryto eksponaty należące do Bułgarów i Mordowian. Tak więc historia osady Zolotarevsky okazała się o sto lat dłuższa niżwcześniej zakładane. Wśród badaczy pojawiły się liczne spory dotyczące datowania pomnika, dlatego wykopaliska zakończyły się dopiero w 1977 roku. Wielkie szkody w zachowaniu pierwszej warstwy kulturowej osady spowodowało zaoranie terenu pod zalesienie.
Pod koniec ubiegłego tysiąclecia badania kontynuowała grupa archeologów z Uniwersytetu Pedagogicznego w Penza. Twierdza na wzgórzu Zolotarevskoye okazała się nie jedyną osadą. Po trzech stronach osady znajdowały się trzy osady i system obronny. To odkrycie pomogło odpowiedzieć na wiele pytań. Przede wszystkim naukowcom udało się opracować chronologię tego obszaru. Na terenie wykopalisk znaleziono przedmioty z III wieku.
Rozdroża cywilizacji
Osada Zolotarevskoye w różnych czasach była zamieszkana przez różne ludy regionu Wołgi. Ustalono, że do XI wieku głównymi mieszkańcami osady byli Mordowianie, czyli subetnos – Moksza. Świadczą o tym typowe przedmioty gospodarstwa domowego Mokszy znalezione podczas wykopalisk. Ponadto w opowieściach o starożytnej Rosji często pojawia się wzmianka o twierdzy Moksza Sernia, która dziś jest lepiej znana jako osada Zolotarevsky.
W X wieku twierdza została podbita przez Burtasów, aw XI wieku należała do Bułgarii nad Wołgą. Znaleziska w osadzie pozwalają również stwierdzić, że wśród mieszkańców byli askiz. Tak więc w różnych czasach Gorodisze zamieszkiwali Mordowianie, Bułgarzy, Burtasowie i Rosjanie.
Budynki na terenie osady
Podczas wykopalisk zbadano kilka struktur. Oni pomoglizapoznaj się z cechami budowy osady.
Większość mieszkań to doły o głębokości do pół metra z wiklinowymi ścianami. W podłodze wykopano otwory na paleniska. Tego typu budowle i przedmioty gospodarstwa domowego znajdujące się w mieszkaniach pozwalają zaliczyć je do budynków z X wieku. W osadzie znaleziono również konstrukcje typu drewnianego.
Wśród budynków gospodarczych najlepiej zachowana jest stodoła. Stodoła miała ściany z wikliny i dół fundamentowy. W dole znaleziono nagromadzenie spalonych ziaren. W pobliżu mieszkań znajdowały się doły do przechowywania żywności.
Życie osady
Przedmioty znalezione podczas wykopalisk pozwalają nam wyrobić sobie opinię o życiu i życiu osady. Przede wszystkim należy zauważyć, że w osadzie kwitł handel. Przyczyniło się do tego położenie osady, gdyż przez górne partie Sury przebiegał szlak handlowy między Kijowem a Bułgarem, będący odnogą Jedwabnego Szlaku. Potwierdzeniem tego faktu jest obecność targu w jednej z wiosek, znalezione artykuły handlowe i rzeczy importowane.
W osadzie rozwijało się również rzemiosło i rolnictwo. W osadzie uprawiano owies, proso, groch i inne rośliny uprawne. Obecność dużej liczby narzędzi rolniczych wskazuje na wysoki stopień rozwoju tej branży. O rozwoju hodowli zwierząt świadczy obecność licznych kości owiec, koni i krów.
Biżuteria
Mieszkańcy osady Zolotar byli bardzo utalentowanymi jubilerami. WażnyCechą biżuterii było umiejętne kopiowanie biżuterii Bulgar. Miejscowi rzemieślnicy przetopili pierwotną kosztowną biżuterię, dodali do niej tańsze metale i odlali ją ponownie. Liczba znalezionych podróbek wskazuje na masową produkcję takiej biżuterii.
Liczne dekoracje osady Zolotarevsky są prezentowane w muzeum wsi Zolotarevka iw muzeum historii lokalnej miasta Penza. Najcenniejszym eksponatem i symbolem osady jest płyta z pozłacanego brązu z płaskorzeźbionym wizerunkiem ludzkiej twarzy w lwiej masce. Nakładka jest obiektem religijnym, ponieważ w stylizacji starożytnych rosyjskich cerkwi często spotyka się symbolikę lwa. Ponadto lew był symbolem szlacheckiej rodziny. Sugeruje to, że nakładka należała do szlachetnej osoby. Ten produkt jest jedyny w swoim rodzaju. Od 2007 roku wizerunek nakładki pojawia się na fladze regionu Penza.
Elementy kultury Askiz
Uznaje się, że na terenie osady można znaleźć obiekty kultury Askiz. Askiz - ludzie mieszkający w Ałtaju, przodkowie współczesnego Khakass. Spośród znalezionych przedmiotów Askiz, sprzęt dla konia i jeźdźca jest najczęstszy. W większości są to części wykonane z żelaza i brązu.
Na ochraniaczach, sprzączkach i zdobieniach siodła wyraźnie widoczny jest ozdobny wzór, charakterystyczny dla kultury Askiz. Należy jednak zauważyć, że w przedmiotach tych obok takiej ozdoby znajdują się elementy nietypowe dla produktów Askiz. Ten fakt uprawniatwierdzenie, że obiekty kultury Askiz zostały nie tylko przywiezione do osady Zolotarevsky, ale przedstawiciele ludu Askiz byli obecni wśród mieszkańców twierdzy. Byli częścią oddziału kawalerii wojskowej. To właśnie od osady Zolotarevsky Askiz prowadzili militarne i pokojowe kontakty ze starożytną Rosją i Bułgarią Wołgą aż do X wieku, kiedy osada stała się częścią Bułgarii.
Rozwój osady
Eksponaty, modele i zdjęcia w muzeum osady Zolotarevsky pomagają dowiedzieć się więcej o rozwoju osady. System fortyfikacji i obecność murów obronnych osady mówi o fortyfikatorach specjalistycznych. Ceramika znaleziona podczas wykopalisk świadczy o rozwoju ceramiki. Modelowana ceramika z II wieku zostaje zastąpiona glinianymi okrągłymi naczyniami z X wieku. Chronologia pokazuje również zmianę kształtu i koloru naczyń.
Rolnictwo było jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu w osadzie. Rozwinięte rolnictwo charakteryzuje się dwiema cechami: dużą liczbą narzędzi rolniczych oraz różnorodnością uprawianych roślin. Oba te znaki są obecne w opisie osady Zolotarevsky.
Rzemieślnicy robili ubrania i buty, robili broń, biżuterię i naczynia. W związku z tym wśród sektorów przemysłowych w osadzie rozwinęło się metal i drewno, tkactwo i garncarstwo. Znaleziska znalezione podczas wykopalisk osady Zolotarevskoye stanowią ekspozycję w lokalnym muzeum historycznym w Penzie oraz w muzeum Zolotarevka.
Bitwa z Mongołami
Wydarzenia prowadzące dozniknięcie osady datuje się na 1237 rok. W tym czasie na terenie osady rozegrała się bitwa z wojskami mongolskimi. Kronika Rashida ad-Dina opowiada o tym wydarzeniu, opowiadając o zdobyciu Wołgi Bułgarii.
Można argumentować, że wieś była jedną z największych bitew z Tatarami-Mongołami na terenie osady. Świadczy o tym około dwóch tysięcy niepogrzebanych ciał i ogromna liczba grotów strzał znalezionych podczas wykopalisk. Ponadto skala bitwy jest niesamowita. Ślady bitwy znaleziono daleko poza terenem osady i zajmują łączną powierzchnię równą stu czterdziestu tysiącom metrów kwadratowych.
Wynik bitwy był następujący: ludność osady została całkowicie zniszczona, a forteca doszczętnie spalona. Podczas zdobywania terytoriów Mongołowie używali greckiego ognia i topili tłuszcz zabitych żołnierzy. Można przypuszczać, że w ten sposób osada Zolotarevsky została zmieciona z powierzchni ziemi.
Według historii podbojów tatarsko-mongolskich wojska praktycznie nie dotknęły osad, które poddały się bez walki. Wynika z tego, że mieszkańcy osady Zolotarevsky stawiali czynny opór najeźdźcom. Obecność nie pochowanych ciał wskazuje, że los twierdzy spotkał także okoliczne osady.
Wycieczka
Dziś osada Zolotarevskoe jest otwarta dla publiczności, pomimo trwających wykopalisk. Do pomnika można dostać się idąc z Penzy w kierunku Zolotarevki. Przed dotarciem do wsi należy skręcić w lewo w polną drogę, którai prowadzą do miasta. Do pomnika prowadzi drewniana posadzka, a pozostałości osady połączone są wąwozami mostami. Przedmioty znalezione na terenie starożytnej osady można badać w Muzeum Zolotarewki i Muzeum Krajoznawczym Penza.
Recenzje gości
W recenzjach odwiedzających opisowi osady Zolotarevsky niezmiennie towarzyszy zachwyt. Znajomość pomnika pozwala dotknąć starożytnej historii i dziedzictwa przodków. Turystów szczególnie interesują imprezy organizowane w osadzie.
Jednym z takich wydarzeń jest festiwal „Rozdroża cywilizacji – Osada Zolotarevskoye”. Podczas festiwalu zwiedzający mają niepowtarzalną okazję przenieść się do XIII wieku, zapoznać się z życiem twierdzy i zobaczyć rekonstrukcję bitwy, która zakończyła tysiącletnią historię osady.
